Ooit was Klein Maarslag een welvarend dorp. Inmiddels rest er niet meer dan een huis, een boerderij én een historische begraafplaats. De 12de-eeuwse dorpskerk werd afgebroken rond 1811, maar de contouren zijn nog altijd in het grasveld te zien. De oudste zerk op de begraafplaats stamt uit 1609.
‘Hist. Begraafplaats‘
Het Hoogeland strekt zich als een ten noorden van de stad Groningen uit. Dit was het land van de ‘dikke boeren van de klei’, de herenboeren die hun geld verdienden met de teelt van aardappelen en graan op de vruchtbare kleigronden. Ze waren rijk en vooruitstrevend in hun bedrijfsvoering, maar feodaal in de omgang met de landarbeiders. De naam Hoogeland verwijst naar de relatief hoge ligging van het land, ontstaan door de aanslibbing van de zee. Het landschap bestaat uit vriendelijke wierdedorpen, kronkelende maren (waterlopen), dijken, molens en prachtige middeleeuwse kerkjes en kerkhoven.
Mensingeweer is een van de vele dorpen in de uitgestrekte gemeente Het Hoogeland. Aan de Hoofdstraat staat de witgepleisterde Michaëlskerkje. De plaatselijke begraafplaats ligt enigszins verborgen aan het einde van een zijlaantje van de Molenweg. Over de begraafplaats is veel geschreven, evenals over de plaatselijke begrafenisvereniging.
Een bordje aan de weg naar Schouwerzijl wijst naar de ‘Hist. begraafplaats’. Aan het einde van een betonweg doemt een boerderij op met daarachter een kleine verlaten dodenakker. De weg eindigt bij het toegangshek. Rond het kerkhof is een meidoornhaag aangelegd met daartussen linden. Links van het hek een klein informatiebordje dat waarop de geschiedenis van het wierdedorp een notendop staat vermeld..
Stalling voor paard van de predikant
Klein Maarslag lag op een strategisch punt bij de noordelijke uitmonding van de Hunze, welke waterweg tot 1361 de stad Groningen met de zee verbond. De voormalige kerk op de wierde, waarvan de plattegrond is aangegeven, dateert vermoedelijk uit de 12e eeuw en bevatte veel tufsteen. De kerk was iets groter dan die van Mensingeweer, waarmee het kerspel sinds 1682 verenigd was. In 1755 was het kerspel Maarslag nog groter dan het kerspel Mensingeweer. De kerk is in 1811 afgebroken. Er werd toen een galg of klokkenstoel geplaatst. Deze was in 1843 nog aanwezig. Op de bewoner van het huisje bij de begraafplaats heeft lang de plicht gerust stalling te bieden aan het paard van de predikant en voor de predikant zelf een plaats te reserveren bij de haard.
Van bloeiend dop tot verstild kerkhof
De oorsprong van de wierde gaat terug tot rond het begin van de jaartelling; de wierde had een strategische functie langs de benedenloop van de Hunze. De inwoners van Klein Maarslag leefden van de visvangst en handel. De Tweede Sint-Marcellusvloed in 1361 maakte een einde aan de welvaart. Na deze overstroming werd het Reitdiep voorzien van een zeedijk en raakte het dorp afgesloten van de zee. De inwoners schakelden over op de landbouw.
De kerk die in het dorp werd gebouwd, dateert uit de 12de eeuwen en was geheel opgetrokken uit tufsteen. Rondom de kerk lag al een grafveld dat ouder moet zijn gewest dan de kerk en waaruit later het kerkhof is ontstaan.
Tachtigjarige Oorlog
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog staken staatse troepen in 1584 de kerk in brand waabij het dorp veel schade leed. De kerk werd herbouwd en rond 1600 werd het koor vergroot. In de kerk werd begraven getuige de vele 17de- en 18de-eeuwse zerken die nu binnen de contouren van de kerk te zien zijn. In 1811 moest het kerkje wegens bouwvalligheid worden afgebroken, alleen de houten klokkentoren bleef staan, totdat ook deze een eeuw later werd afgebroken.
Afgegraven wierde
Het kerkhof dreigde in 1888 vol te raken. De aanleg van een gemeentelijke begraafplaats in Schouwerzijl bood een tijdelijke oplossing, maar in 1905 werd het kerkhof alsnog gesloten.
In de 19de eeuw werd een groot deel van de wierde afgegraven waarbij ook de meeste huizen werden gesloopt. Bij een archeologisch onderzoek in 1953 onder leiding van de bekende archeoloog Albert van Geffen werden de fundamenten van het vermoedelijk 12de-eeuwse kerkje blootgelegd. De contouren werden met keisteentjes aangegeven.
Achter het hek ligt op de wierde het kerkhof dat grotendeels vergrast is. Vaag zijn nog de met keien afzette grindpaden te herkennen die de contouren van het kerkje markeren. Wat opvalt zijn de vele met een hekwerk omgeven graven. De teksten op de stenen binnen de hekken zijn moeilijk te lezen. Afbeeldingen van paarden sieren sommige zerken. Een ander symbool dat opvallend vaak op de stenen staat afgebeeld, is een pelikaan met jongen.
Pelikaan
Op verschillende graven van de familie Wiersema staat een pelikaan afgebeeld. Een pelikaan herinnert aan Christus die aan het kruis zijn bloed vergiet voor de mensheid. Volgens een ander verhaal symboliseert de pelikaan de Opstanding. De pelikaan heeft uit liefde haar jongen doodgedrukt en weer tot leven gewekt met haar eigen bloed.
Op de zerken van Focktien Eltiens en haar echtgenoot Albert Wyrsema van Rollingeweer, die vrij snel na elkaar in 1663 overleden, staan een pelikaan met jongen, een geharnaste man met zwaard in de hand en als helmteken een pelikaan met jongen.
Historische begraafplaats Klein Maarslag
Klein Maarslag 2
9961 TE Mensingeweer
