Een familiebegraafplaats is een particuliere begraafplaats die specifiek voor een familie is aangelegd. De begraafplaats is eigendom van een privépersoon of familie(stichting) en niet in handen van een kerk of gemeente,
Vanaf 1750 legden grootgrondbezitters, adellijke families of rijke boeren begraafplaatsen aan op eigen grond. Met wisselend succes zoals blijkt uit het opblazen van de graftombe van de familie Van der Capellen op de Gorsselse Heide in 1788.
In de 19de eeuw werden veel privébegraafplaatsen aangelegd, vaak omdat families hun grafkelders of graven in kerken niet meer mochten gebruiken. De wijze van aanleg en inrichting verschilt sterk per begraafplaats, maar één ding hebben ze gemeen: de begraafplaats is alleen voor familieleden of personeel.
Nederland kent nog ca. 260 familiebegraafplaatsen (bron: RCE) en er komen er nog steeds bij. De Wet op de lijkbezorging (Wlb) staat privébegraafplaatsen onder voorwaarden toe.
Familiebegraafplaatsen zijn over het algemeen klein. Op het terrein is meestal een grafkelder aanwezig. De kelder werd vaak half in de grond gebouwd zodat de kisten boven het grondwater staan. Rond de begraafplaats/graftombe werd een hek geplaatst omzoomd door groenblijvende beplanting (rododendrons, taxus of coniferen). De begraafplaats werd in een (uit)hoek van het landgoed of op grote afstand van het landhuis aangelegd.
Veel familiebegraafplaatsen zijn aangelegd om eeuwigdurende grafrust te kunnen garanderen of als voortzetting van de grafkelder in de kerk. Soms werden de stoffelijke resten uit de kerkelijke grafkelders overgebracht naar de nieuwe familiebegraafplaats op het landgoed.
Veel van de oudere familiebegraafplaatsen zijn niet meer in gebruik omdat het landgoed waarbij het hoorde niet meer bestaat of verkocht is aan een bedrijf of instelling. Ook kiezen familieleden vaker voor een crematie of een begrafenis op een andere bijzondere of gemeentelijke begraafplaats.
Terebinth, tijdschrift voor funerair erfgoed, bracht in september 2019 een speciaal nummer uit rond het thema Familiebegraafplaatsen (PDF).
Artikelen
Familiegrafheuvel in Hollandsche Veld
Familie Uniken in Stadskanaal
